Hayat devam ediyor. Hiçbir şey durduğu yerde durmuyor. Geçmişe baktığımız zaman daha dün gibi çocukluğumuz aklımıza geliveriyor, Bazen çocukluğumuza özlem duyarız, bazen gençliğimize, bazen de öğrencilik yıllarımıza. Hiçbir kimse ben yaşlanayım da yaşlılığın keyfini çıkarayım demez. Çünkü yaşlılığın kendine göre sorunları vardır. Onlarla baş etmek yürek ister. Çoğu zaman da başarısız olunur. Bu yaştaki sıkıntıları atlatmak için başkalarına ihtiyaç duyulur.
Her birimizin evinde başta anne, baba, dede, nine olmak üzere yaşlanmış büyüklerimiz vardır. Herkes onlarla güzel vakit geçirmek ister. Onlarla beraber olmak, onların rızasını kazanmak ve güzel dualarını almak ister. Ama öyle bir zaman olur ki; büyüklerinizin söylediklerine, yaptıklarına bir anlam veremezsiniz. Sizleri şaşırtarak ters köşeye yatırabilirler. Bir gün güneş olur sizi ısıtır, bir gün boran ve kar olur içinizi üşütürler. Siz de buruma bir anlam veremez, onlara nasıl davranacağınızı bilemezsiniz. Çaresizlik sizleri farklı yollara iletir. Onlara karşı nasıl davranmanız gerektiği konusunda ilgililerden ve bilgililerden yardım istersiniz. Bazen bu yardım bir doktor olur bazen bir video. Okumayı seveler için de bu yazı sizlere yaşlı psikolojisi ve yaşlılara karşı nasıl davranılması gerektiği konusunda bilgi sahibi olmanıza yardım edecektir.
Yaşlı Psikolojisi Ne Demektir?
Yaşlılık dönemi, 65 yaş ve üzeri dönem için kullanılan bir terimdir. Yaşlanma ise; bedensel, ruhsal, zihinsel ve toplumsal olarak, kişide değişimlerin yaşandığı bir süreç olarak kabul edilir. Yaşlı yakınlarınızla beraber olmak, yanınızda değillerse onları ziyarete gitmek; zaman zaman farklı duygulara kapılmanıza ve stresli bir tecrübeye neden olabilir. Yaşlılarda gözlemlediğiniz bu problemler, yaşlılık psikolojisinin habercisi olabilir. Yaşlı psikolojisi, emeklilik ve yaşlılık döneminde; toplumla uyum kurma ile ilgili yaşanan sıkıntılardan kaynaklanan rahatsızlıklardır. Bu durum uzun yıllar sonucu oluşan değişiklikler olabileceği gibi aylar öncesinde de ortaya çıkabilir. Ortaya çıkan bu değişiklikleri yaşlılar görmelerine rağmen görmezden gelebilirler. Hatta kabul etmek bile isteyebilirler. Yaşlıların yaşamış olduğu problemlerle ilgili ipuçları ve onlarla başa çıkma konusunda kişilerin yapabileceği davranışlar ve işlerden bazıları şunlardır:
Belirtileri Takip Edin
Eğer yaşlı kişi ile beraberseniz kaldığı yeri kullandığı eşyaları takip edin. Eğer ayrı bir yerde yaşıyorsa bulunduğu yeri ziyaret edin. Eğer yaşadığı yerde, normal olamayan bir durumla karşılaşırsanız; bu durum bir şeylerin habercisi olabilir. Bu anormal duruma; bulunulan yerin temiz olmaması, ağır koku, eşyaların dağınık olması gibi ipuçları gösterilebilir. Bu durumu tespit için kendinize şu soruları sorabilirsiniz:
- Ev ve bahçenin bakıma ile ilgili sorular,
- Kullandığı eşyalar ile ilgili sorular,
- Sağlık durumu ile ilgili sorular,
- Depresif ve diğer olumsuz davranışları ile sorular,
- Ev veya giysileri ile ilgili sorular sorulabilir.
Yaşlıya Arkadaşça Yaklaşın
Yapılan tespitlerden sonra yaşlının sağlığının ve psikolojisinin tehlikede olduğunu hissedildiğinde sorunlarla yüzleşme ve çözüm yolları arama zamanı gelmiştir. Bunun en etkili yolu onlarla konuşmaktır. Onlarla doğal bir konuşma yapın. Yaşlının, farklı yönlere çekebilecek ve nasihat gibi konuşmalar yapmayın. Çünkü yaşlılar, yaşınız ne olursa olsun; sizleri çocuğu gibi görecek ve söylediklerinizi dikkate almayacaktır. Dolayısıyla onların bu davranışına saygı göstermeniz gerekir.
Onlarla etkili ve olumlu konuşma için;
- Rahat konuşulabilecek uygun bir yer hazırlayın. Bu yer kafe olabileceği gibi sessiz bir ortam da olabilir.
- Konuşmaya bir sorun yokmuşçasına normal ses tonuyla başlayın.
- Konuşma sade ve onların anlayabileceği bir dilde olmalıdır.
- Öğrenmek istedikleriniz sıkıntılarla ilgili konuşmanın akışı içinde net ve açık uçlu sorular sorun. Örnek olarak; “Evin çevresi nasıl?” veya “Araba sürmek nasıl gidiyor?” veya “Vaktini nasıl geçiriyorsun? Eğlenmek için neler yapıyorsun?” vb. sorular sorulabilir.
Kendinizi Suçlu Hissetmeyin
Suçluluk duygusu aile üyeleri için en büyük sorunlardan biridir. Birçok aile üyesi yaşlı anne babalarına ilerleyen yaşlarda onlarla ilgileneceklerine dair sözler verirler, fakat bazen bunu yerine getiremezler. İlerleyen yaşlar genellikle yaşam kalitesi için uzman bakımı ve sosyalleşme gerektirir. Anne, baba, teyze ve amcalar hatta eşler bile sevdiklerini yaşlı bakım evlerine gönderme konusunda bir suçluluk duyarlar. Ancak dikkat edilmesi gereken önemli şey, durum değerlendirmesi yapmaktır. Ailelerin yaşlı yakınları için hangi tercihin daha iyi olup belirlemelerinde fayda vardır.
Yaşlı anne baba veya yakınına bakma kararını verme aşamasında sağlıklı bir karar vermek için kendimize, bu konuda karar vermemizi kolaylaştıracak bazı sorular sormanız ve cevabını almamız gerekir. Bunun için;
- Çalışıyor iseniz işten vakit ayırıp ayıramayacağınızı,
- Çocuklar ile yaşlı bakımının aynı zamanda yapıp yapamayacağınızı,
- Aile fertleri ile bakımı yapılacak yaşlı arasındaki dengeyi kurup kuramayacağınızı,
- Bu durumun ailenin diğer fertleri ile ilişkiyi nasıl etkileyip etkileyeceğini kendiniz ve yaşlı psikolojisi açısından iyi değerlendirmeniz gerekir.
Durum Tespiti İçin Onlarla Dürüst Bir Konuşma Yapın
Yaşlılar genelde dürüst olmaktan ve doğru konuşmaktan hoşlanırlar. Yaşlı bakımıyla ilgili isteklerini, onlarla tartışmak, çözüm noktasında küçümseyici ve dürüst olmayan bir konuşmadan çok daha fazla yol almanıza yardımcı olur. Bu nedenle yaşlı yakınınızın fikrini önemsemek gerekir. Onlar da iletişime ve karar verme sürecine dâhil edilmelidir. Çözüm seçenekleri hakkında onlarla konuşmak; isteklerini normal karşılamak ve bu seçimi kendilerine bırakmak gerekir.
Muhtemel Riskleri Düşünerek Hareket Edin
Yaşlı kişi, tek başına hayatını idame ettirme konusunda yetersiz ise, karşılaşılabilecek riskleri göz ardı etmemek gerekir. Örneğin, yaşlı kişiler yalnız başına gezip dolaşmalarda sıkıntı yaşayabilir, merdiven çıkmakta zorlanabilir. Bunun sonucunda düştükleri veya yaralandıkları zaman sonuçları tehlikeli olabilir. Ayrıca göz önünde bulundurulması gereken diğer riskler ise şunlardır:
- Yalnızlık duygusu ile başa çıkıp çıkamayacağı,
- Yaşlı istismarına maruz kalıp kalmayacağı,
- Fiziksel kısıtlamaların getirdiği zorluklar,
- Geçirmiş olduğu ve halen var olan olduğu hastalıklar,
- Yaşadığı zihinsel sıkıntılardır.
Eğer yaşlı ebeveyn ve akrabalarınız belirtilen durumlardan herhangi birine maruz kalıyorsa, birçok olumsuz sonuç doğurabilir.
Yaşlı Psikolojisi Ve Depresyona Dikkat Edin
Yaşlı bir kişi, araba kullanmak, gezmek gibi istediği davranışları yapamıyor ise veya yapmakta güçlük çekiyorsa olumsuz bir ruh haline bürünebilir, kendini hapsedilmiş ve değersiz görmeye başlayabilir. Yaşlı psikolojisi ve ruh sağlığı birçok yönden durum hakkında ipuçları vermektedir. Bu nedenle yaşlı yakınınızın fiziksel ve de ruhsal açıdan sergilemiş olduğu davranış ve söylemler çok iyi gözlemlemelidir. Duruma göre yaşlı hakkında en doğru karar verilmelidir.
Yaşlı Psikolojisi Nedir? Yaşlıları Anlama Yolları Nelerdir?
Hayat devam ediyor. Hiçbir şey durduğu yerde durmuyor. Geçmişe baktığımız zaman daha dün gibi çocukluğumuz aklımıza geliveriyor, Bazen çocukluğumuza özlem duyarız, bazen gençliğimize, bazen de öğrencilik yıllarımıza. Hiçbir kimse ben yaşlanayım da yaşlılığın keyfini çıkarayım demez. Çünkü yaşlılığın kendine göre sorunları vardır. Onlarla baş etmek yürek ister. Çoğu zaman da başarısız olunur. Bu yaştaki sıkıntıları atlatmak için başkalarına ihtiyaç duyulur.
Her birimizin evinde başta anne, baba, dede, nine olmak üzere yaşlanmış büyüklerimiz vardır. Herkes onlarla güzel vakit geçirmek ister. Onlarla beraber olmak, onların rızasını kazanmak ve güzel dualarını almak ister. Ama öyle bir zaman olur ki; büyüklerinizin söylediklerine, yaptıklarına bir anlam veremezsiniz. Sizleri şaşırtarak ters köşeye yatırabilirler. Bir gün güneş olur sizi ısıtır, bir gün boran ve kar olur içinizi üşütürler. Siz de buruma bir anlam veremez, onlara nasıl davranacağınızı bilemezsiniz. Çaresizlik sizleri farklı yollara iletir. Onlara karşı nasıl davranmanız gerektiği konusunda ilgililerden ve bilgililerden yardım istersiniz. Bazen bu yardım bir doktor olur bazen bir video. Okumayı seveler için de bu yazı sizlere yaşlı psikolojisi ve yaşlılara karşı nasıl davranılması gerektiği konusunda bilgi sahibi olmanıza yardım edecektir.
Yaşlı Psikolojisi Ne Demektir?
Yaşlılık dönemi, 65 yaş ve üzeri dönem için kullanılan bir terimdir. Yaşlanma ise; bedensel, ruhsal, zihinsel ve toplumsal olarak, kişide değişimlerin yaşandığı bir süreç olarak kabul edilir. Yaşlı yakınlarınızla beraber olmak, yanınızda değillerse onları ziyarete gitmek; zaman zaman farklı duygulara kapılmanıza ve stresli bir tecrübeye neden olabilir. Yaşlılarda gözlemlediğiniz bu problemler, yaşlılık psikolojisinin habercisi olabilir. Yaşlı psikolojisi, emeklilik ve yaşlılık döneminde; toplumla uyum kurma ile ilgili yaşanan sıkıntılardan kaynaklanan rahatsızlıklardır. Bu durum uzun yıllar sonucu oluşan değişiklikler olabileceği gibi aylar öncesinde de ortaya çıkabilir. Ortaya çıkan bu değişiklikleri yaşlılar görmelerine rağmen görmezden gelebilirler. Hatta kabul etmek bile isteyebilirler. Yaşlıların yaşamış olduğu problemlerle ilgili ipuçları ve onlarla başa çıkma konusunda kişilerin yapabileceği davranışlar ve işlerden bazıları şunlardır:
Belirtileri Takip Edin
Eğer yaşlı kişi ile beraberseniz kaldığı yeri kullandığı eşyaları takip edin. Eğer ayrı bir yerde yaşıyorsa bulunduğu yeri ziyaret edin. Eğer yaşadığı yerde, normal olamayan bir durumla karşılaşırsanız; bu durum bir şeylerin habercisi olabilir. Bu anormal duruma; bulunulan yerin temiz olmaması, ağır koku, eşyaların dağınık olması gibi ipuçları gösterilebilir. Bu durumu tespit için kendinize şu soruları sorabilirsiniz:
- Ev ve bahçenin bakıma ile ilgili sorular,
- Kullandığı eşyalar ile ilgili sorular,
- Sağlık durumu ile ilgili sorular,
- Depresif ve diğer olumsuz davranışları ile sorular,
- Ev veya giysileri ile ilgili sorular sorulabilir.
Yaşlıya Arkadaşça Yaklaşın
Yapılan tespitlerden sonra yaşlının sağlığının ve psikolojisinin tehlikede olduğunu hissedildiğinde sorunlarla yüzleşme ve çözüm yolları arama zamanı gelmiştir. Bunun en etkili yolu onlarla konuşmaktır. Onlarla doğal bir konuşma yapın. Yaşlının, farklı yönlere çekebilecek ve nasihat gibi konuşmalar yapmayın. Çünkü yaşlılar, yaşınız ne olursa olsun; sizleri çocuğu gibi görecek ve söylediklerinizi dikkate almayacaktır. Dolayısıyla onların bu davranışına saygı göstermeniz gerekir.
Onlarla etkili ve olumlu konuşma için;
- Rahat konuşulabilecek uygun bir yer hazırlayın. Bu yer kafe olabileceği gibi sessiz bir ortam da olabilir.
- Konuşmaya bir sorun yokmuşçasına normal ses tonuyla başlayın.
- Konuşma sade ve onların anlayabileceği bir dilde olmalıdır.
- Öğrenmek istedikleriniz sıkıntılarla ilgili konuşmanın akışı içinde net ve açık uçlu sorular sorun. Örnek olarak; “Evin çevresi nasıl?” veya “Araba sürmek nasıl gidiyor?” veya “Vaktini nasıl geçiriyorsun? Eğlenmek için neler yapıyorsun?” vb. sorular sorulabilir.
Kendinizi Suçlu Hissetmeyin
Suçluluk duygusu aile üyeleri için en büyük sorunlardan biridir. Birçok aile üyesi yaşlı anne babalarına ilerleyen yaşlarda onlarla ilgileneceklerine dair sözler verirler, fakat bazen bunu yerine getiremezler. İlerleyen yaşlar genellikle yaşam kalitesi için uzman bakımı ve sosyalleşme gerektirir. Anne, baba, teyze ve amcalar hatta eşler bile sevdiklerini yaşlı bakım evlerine gönderme konusunda bir suçluluk duyarlar. Ancak dikkat edilmesi gereken önemli şey, durum değerlendirmesi yapmaktır. Ailelerin yaşlı yakınları için hangi tercihin daha iyi olup belirlemelerinde fayda vardır.
Yaşlı anne baba veya yakınına bakma kararını verme aşamasında sağlıklı bir karar vermek için kendimize, bu konuda karar vermemizi kolaylaştıracak bazı sorular sormanız ve cevabını almamız gerekir. Bunun için;
- Çalışıyor iseniz işten vakit ayırıp ayıramayacağınızı,
- Çocuklar ile yaşlı bakımının aynı zamanda yapıp yapamayacağınızı,
- Aile fertleri ile bakımı yapılacak yaşlı arasındaki dengeyi kurup kuramayacağınızı,
- Bu durumun ailenin diğer fertleri ile ilişkiyi nasıl etkileyip etkileyeceğini kendiniz ve yaşlı psikolojisi açısından iyi değerlendirmeniz gerekir.
Durum Tespiti İçin Onlarla Dürüst Bir Konuşma Yapın
Yaşlılar genelde dürüst olmaktan ve doğru konuşmaktan hoşlanırlar. Yaşlı bakımıyla ilgili isteklerini, onlarla tartışmak, çözüm noktasında küçümseyici ve dürüst olmayan bir konuşmadan çok daha fazla yol almanıza yardımcı olur. Bu nedenle yaşlı yakınınızın fikrini önemsemek gerekir. Onlar da iletişime ve karar verme sürecine dâhil edilmelidir. Çözüm seçenekleri hakkında onlarla konuşmak; isteklerini normal karşılamak ve bu seçimi kendilerine bırakmak gerekir.
Muhtemel Riskleri Düşünerek Hareket Edin
Yaşlı kişi, tek başına hayatını idame ettirme konusunda yetersiz ise, karşılaşılabilecek riskleri göz ardı etmemek gerekir. Örneğin, yaşlı kişiler yalnız başına gezip dolaşmalarda sıkıntı yaşayabilir, merdiven çıkmakta zorlanabilir. Bunun sonucunda düştükleri veya yaralandıkları zaman sonuçları tehlikeli olabilir. Ayrıca göz önünde bulundurulması gereken diğer riskler ise şunlardır:
- Yalnızlık duygusu ile başa çıkıp çıkamayacağı,
- Yaşlı istismarına maruz kalıp kalmayacağı,
- Fiziksel kısıtlamaların getirdiği zorluklar,
- Geçirmiş olduğu ve halen var olan olduğu hastalıklar,
- Yaşadığı zihinsel sıkıntılardır.
Eğer yaşlı ebeveyn ve akrabalarınız belirtilen durumlardan herhangi birine maruz kalıyorsa, birçok olumsuz sonuç doğurabilir.
Yaşlı Psikolojisi Ve Depresyona Dikkat Edin
Yaşlı bir kişi, araba kullanmak, gezmek gibi istediği davranışları yapamıyor ise veya yapmakta güçlük çekiyorsa olumsuz bir ruh haline bürünebilir, kendini hapsedilmiş ve değersiz görmeye başlayabilir. Yaşlı psikolojisi ve ruh sağlığı birçok yönden durum hakkında ipuçları vermektedir. Bu nedenle yaşlı yakınınızın fiziksel ve de ruhsal açıdan sergilemiş olduğu davranış ve söylemler çok iyi gözlemlemelidir. Duruma göre yaşlı hakkında en doğru karar verilmelidir.
